Aditya hrudayam

ध्यानम्
नमस्सवित्रे जगदेक चक्षुसे
जगत्प्रसूति स्थिति नाशहेतवे
त्रयीमयाय त्रिगुणात्म धारिणे
विरिञ्चि नारायण शङ्करात्मने

ధ్యానమ్

నమస్సవిత్రే జగదేక చక్షుసే
జగత్ప్రసూతి స్థితి నాశహేతవే
త్రయీమయాయ త్రిగుణాత్మ ధారిణే
విరించి నారాయణ శంకరాత్మనే

ततो युद्ध परिश्रान्तं समरे चिन्तया स्थितम्
रावणं चाग्रतो दृष्ट्वा युद्धाय समुपस्थितम् 1

తతో యుద్ధ పరిశ్రాంతం సమరే చింతయా స్థితమ్ |
రావణం చాగ్రతో దృష్ట్వా యుద్ధాయ సముపస్థితమ్ || 1 ||

दैवतैश्च समागम्य द्रष्टुमभ्यागतो रणम्
उपगम्या ब्रवीद्रामम् अगस्त्यो भगवान् ऋषिः 2

దైవతైశ్చ సమాగమ్య ద్రష్టుమభ్యాగతో రణమ్ |
ఉపగమ్యా బ్రవీద్రామమ్ అగస్త్యో భగవాన్ ఋషిః || 2 ||

राम राम महाबाहो शृणु गुह्यं सनातनम्
येन सर्वानरीन् वत्स समरे विजयिष्यसि 3

రామ రామ మహాబాహో శృణు గుహ్యం సనాతనమ్ |
యేన సర్వానరీన్ వత్స సమరే విజయిష్యసి || 3 ||

आदित्य हृदयं पुण्यं सर्वशत्रु विनाशनम्
जयावहं जपेन्नित्यम् अक्षय्यं परमं शिवम् 4

ఆదిత్య హృదయం పుణ్యం సర్వశత్రు వినాశనమ్ |
జయావహం జపేన్నిత్యమ్ అక్షయ్యం పరమం శివమ్ || 4 ||

सर्वमङ्गल माङ्गल्यं सर्व पाप प्रणाशनम्
चिन्ताशोक प्रशमनम् आयुर्वर्धन मुत्तमम् 5

సర్వమంగళ మాంగళ్యం సర్వ పాప ప్రణాశనమ్ |
చింతాశోక ప్రశమనమ్ ఆయుర్వర్ధన ముత్తమమ్ || 5 ||

रश्मिमन्तं समुद्यन्तं देवासुर नमस्कृतम्
पूजयस्व विवस्वन्तं भास्करं भुवनेश्वरम् 6

రశ్మిమంతం సముద్యంతం దేవాసుర నమస్కృతమ్ |
పూజయస్వ వివస్వంతం భాస్కరం భువనేశ్వరమ్ || 6 ||

सर्वदेवात्मको ह्येष तेजस्वी रश्मिभावनः
एष देवासुर गणान् लोकान् पाति गभस्तिभिः 7

సర్వదేవాత్మకో హ్యేష తేజస్వీ రశ్మిభావనః |
ఏష దేవాసుర గణాన్ లోకాన్ పాతి గభస్తిభిః || 7 ||

एष ब्रह्मा च विष्णुश्च शिवः स्कन्दः प्रजापतिः
महेन्द्रो धनदः कालो यमः सोमो ह्यपां पतिः 8

ఏష బ్రహ్మా చ విష్ణుశ్చ శివః స్కందః ప్రజాపతిః |
మహేంద్రో ధనదః కాలో యమః సోమో హ్యపాం పతిః || 8 ||

The one who is (एष) the Brahma (ब्रह्मा) and Vishnu (विष्णु) and Siva (शिवः) and Skanda (स्कन्दः)- the leader of the soldiers- the source of the rays- the energy that has its source in SIva and Prajapati ( प्रजापतिः)-the lord of the people-the paramatma,

He is the lord (पतिः)  – the energy of the great Indra ( महेन्द्रो) – causes the illumination in the east, the kubera (धनदः)- in the north-gives what is essential, time (कालो)-regulates seasons-and is the scale of time, yama ( यमः)-in the sourth-regulator-the system that controls, the humidity and water (सोमो ह्यपां). He regulates the cycle of water to vapour to water. He is prevalent in all directions and the only source- a reference point- to tell directions.

पितरो वसवः साध्या ह्यश्विनौ मरुतो मनुः
वायुर्वह्निः प्रजाप्राणः ऋतुकर्ता प्रभाकरः 9

పితరో వసవః సాధ్యా హ్యశ్వినౌ మరుతో మనుః |
వాయుర్వహ్నిః ప్రజాప్రాణః ఋతుకర్తా ప్రభాకరః || 9 ||

आदित्यः सविता सूर्यः खगः पूषा गभस्तिमान्
सुवर्णसदृशो भानुः हिरण्यरेता दिवाकरः 10

ఆదిత్యః సవితా సూర్యః ఖగః పూషా గభస్తిమాన్ |
సువర్ణసదృశో భానుః హిరణ్యరేతా దివాకరః || 10 ||

हरिदश्वः सहस्रार्चिः सप्तसप्तिर्मरीचिमान्
तिमिरोन्मथनः शम्भुः त्वष्टा मार्ताण्डकोंशुमान् 11

హరిదశ్వః సహస్రార్చిః సప్తసప్తి-ర్మరీచిమాన్ |
తిమిరోన్మథనః శంభుః త్వష్టా మార్తాండకో‌உంశుమాన్ || 11 ||

हिरण्यगर्भः शिशिरः तपनो भास्करो रविः
अग्निगर्भोदितेः पुत्रः शङ्खः शिशिरनाशनः 12

హిరణ్యగర్భః శిశిరః తపనో భాస్కరో రవిః |
అగ్నిగర్భో‌உదితేః పుత్రః శంఖః శిశిరనాశనః || 12 ||

व्योमनाथ स्तमोभेदी ऋग्यजुःसामपारगः
घनावृष्टि रपां मित्रो विन्ध्यवीथी प्लवङ्गमः 13

వ్యోమనాథ స్తమోభేదీ ఋగ్యజుఃసామ-పారగః |
ఘనావృష్టి రపాం మిత్రో వింధ్యవీథీ ప్లవంగమః || 13 ||

आतपी मण्डली मृत्युः पिङ्गलः सर्वतापनः
कविर्विश्वो महातेजा रक्तः सर्वभवोद्भवः 14

ఆతపీ మండలీ మృత్యుః పింగళః సర్వతాపనః |
కవిర్విశ్వో మహాతేజా రక్తః సర్వభవోద్భవః || 14 ||

नक्षत्र ग्रह ताराणाम् अधिपो विश्वभावनः
तेजसामपि तेजस्वी द्वादशात्मन्नमोस्तु ते 15

నక్షత్ర గ్రహ తారాణామ్ అధిపో విశ్వభావనః |
తేజసామపి తేజస్వీ ద్వాదశాత్మన్-నమో‌உస్తు తే || 15 ||

नमः पूर्वाय गिरये पश्चिमायाद्रये नमः
ज्योतिर्गणानां पतये दिनाधिपतये नमः 16

నమః పూర్వాయ గిరయే పశ్చిమాయాద్రయే నమః |
జ్యోతిర్గణానాం పతయే దినాధిపతయే నమః || 16 ||

जयाय जयभद्राय हर्यश्वाय नमो नमः
नमो नमः सहस्रांशो आदित्याय नमो नमः 17

జయాయ జయభద్రాయ హర్యశ్వాయ నమో నమః |
నమో నమః సహస్రాంశో ఆదిత్యాయ నమో నమః || 17 ||

नम उग्राय वीराय सारङ्गाय नमो नमः
नमः पद्मप्रबोधाय मार्ताण्डाय नमो नमः 18

నమ ఉగ్రాయ వీరాయ సారంగాయ నమో నమః |
నమః పద్మప్రబోధాయ మార్తాండాయ నమో నమః || 18 ||

ब्रह्मेशानाच्युतेशाय सूर्यायादित्यवर्चसे
भास्वते सर्वभक्षाय रौद्राय वपुषे नमः 19

బ్రహ్మేశానాచ్యుతేశాయ సూర్యాయాదిత్య-వర్చసే |
భాస్వతే సర్వభక్షాయ రౌద్రాయ వపుషే నమః || 19 ||

तमोघ्नाय हिमघ्नाय शत्रुघ्नाया मितात्मने
कृतघ्नघ्नाय देवाय ज्योतिषां पतये नमः 20

తమోఘ్నాయ హిమఘ్నాయ శత్రుఘ్నాయా మితాత్మనే |
కృతఘ్నఘ్నాయ దేవాయ జ్యోతిషాం పతయే నమః || 20 ||

तप्त चामीकराभाय वह्नये विश्वकर्मणे
नमस्तमोभि निघ्नाय रुचये लोकसाक्षिणे 21

తప్త చామీకరాభాయ వహ్నయే విశ్వకర్మణే |
నమస్తమో‌உభి నిఘ్నాయ రుచయే లోకసాక్షిణే || 21 ||

नाशयत्येष वै भूतं तदेव सृजति प्रभुः
पायत्येष तपत्येष वर्षत्येष गभस्तिभिः 22

నాశయత్యేష వై భూతం తదేవ సృజతి ప్రభుః |
పాయత్యేష తపత్యేష వర్షత్యేష గభస్తిభిః || 22 ||

एष सुप्तेषु जागर्ति भूतेषु परिनिष्ठितः
एष एवाग्निहोत्रं च फलं चैवाग्नि होत्रिणाम् 23

ఏష సుప్తేషు జాగర్తి భూతేషు పరినిష్ఠితః |
ఏష ఏవాగ్నిహోత్రం చ ఫలం చైవాగ్ని హోత్రిణామ్ || 23 ||

वेदाश्च क्रतवश्चैव क्रतूनां फलमेव च
यानि कृत्यानि लोकेषु सर्व एष रविः प्रभुः 24

వేదాశ్చ క్రతవశ్చైవ క్రతూనాం ఫలమేవ చ |
యాని కృత్యాని లోకేషు సర్వ ఏష రవిః ప్రభుః || 24 ||

फलश्रुतिः

ఫలశ్రుతిః

एन मापत्सु कृच्छ्रेषु कान्तारेषु भयेषु च
कीर्तयन् पुरुषः कश्चिन्नावशीदति राघव 25

ఏన మాపత్సు కృచ్ఛ్రేషు కాంతారేషు భయేషు చ |
కీర్తయన్ పురుషః కశ్చిన్-నావశీదతి రాఘవ || 25 ||

पूजयस्वैन मेकाग्रो देवदेवं जगत्पतिम्
एतत् त्रिगुणितं जप्त्वा युद्धेषु विजयिष्यसि 26

పూజయస్వైన మేకాగ్రో దేవదేవం జగత్పతిమ్ |
ఏతత్ త్రిగుణితం జప్త్వా యుద్ధేషు విజయిష్యసి || 26 ||

अस्मिन् क्षणे महाबाहो रावणं त्वं वधिष्यसि
एवमुक्त्वा तदागस्त्यो जगाम च यथागतम् 27

అస్మిన్ క్షణే మహాబాహో రావణం త్వం వధిష్యసి |
ఏవముక్త్వా తదాగస్త్యో జగామ చ యథాగతమ్ || 27 ||

एतच्छ्रुत्वा महातेजाः नष्टशोकोभवत्तदा
धारयामास सुप्रीतो राघवः प्रयतात्मवान् 28

ఏతచ్ఛ్రుత్వా మహాతేజాః నష్టశోకో‌உభవత్-తదా |
ధారయామాస సుప్రీతో రాఘవః ప్రయతాత్మవాన్ || 28 ||

आदित्यं प्रेक्ष्य जप्त्वा तु परं हर्षमवाप्तवान्
त्रिराचम्य शुचिर्भूत्वा धनुरादाय वीर्यवान् 29

ఆదిత్యం ప్రేక్ష్య జప్త్వా తు పరం హర్షమవాప్తవాన్ |
త్రిరాచమ్య శుచిర్భూత్వా ధనురాదాయ వీర్యవాన్ || 29 ||

रावणं प्रेक्ष्य हृष्टात्मा युद्धाय समुपागमत्
सर्वयत्नेन महता वधे तस्य धृतोभवत् 30

రావణం ప్రేక్ష్య హృష్టాత్మా యుద్ధాయ సముపాగమత్ |
సర్వయత్నేన మహతా వధే తస్య ధృతో‌உభవత్ || 30 ||

अध रविरवदन्निरीक्ष्य रामं मुदितमनाः परमं प्रहृष्यमाणः
निशिचरपति सङ्क्षयं विदित्वा सुरगण मध्यगतो वचस्त्वरेति 31

అధ రవిరవదన్-నిరీక్ష్య రామం ముదితమనాః పరమం ప్రహృష్యమాణః |
నిశిచరపతి సంక్షయం విదిత్వా సురగణ మధ్యగతో వచస్త్వరేతి || 31 ||

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मिकीये आदिकाव्ये युद्दकाण्डे पञ्चाधिक शततम सर्गः

Dakshinamurti

Dakshinamurti is worshipped as a Guru who is very powerful and is personified for efficiency, skillfulness and capability. He is compassionate and has the willingness to give the necessary to the seeker.

Sastras say there are 16 Dakshinamurtis

  • Suddha Dakshinamurti
  • Medha Dakshinamurti,
  • Vidya Dakshinamurti,
  • Lakshmi Dakshinamurti,
  • Vageeswara Dakshinamurti,
  • Vatamula nivasita Dakshinamurti ,
  • Samba Dakshinamurti,
  • Hamsa Dakshinamurti,
  • Lakuta Dakshinamurti,
  • Chidambara Dakshinamurti(nataraja dakshinamurthi):
  • Veera Dakshinamurti,
  • Veerabadra Dakshinamurti,
  • Keerthi Dakshinamurti,
  • Brahma Dakshinamurti,
  • Sakthi Dakshinamurti,
  • Siddha Dakshinamurti

MahaKaleswar temple at Ujjain, one of the Jyotirlingas is said to be Dakshinamurti

Sri Dakshinamurti Strotram

 Sri Dakshinamurti Strotram

Sri Adi Sankaracharya, the great Guru has composed the Sri Dakshinamurti Strotram to glorify the teachings of Adi Guru Dakshinamurti for destroying the notion of duality by removing Ajnana. While I am trying my best to learn, understand and relearn, I get to understand it differently every time. Hence, I felt,   should write what I understood in the process of learning, so that I will be correcting myself in the process.

While Dakshinamurti is an aspect of Lord Siva, Lord Hayagriva is treated as an aspect of Lord Vishnu with reference to knowledge. Sixteen Dakshinamurtis are referred to in the Saastra. Sastras are the experiences of sages and maharshis.

Removal of ignorance can be done only by Jnana ( providing knowledge). The seeker can seek two types of knowledge: para vidya ( higher / knowledge of the spirit)  and apara vidya (loukika-vyavaharika / materialistic /lower).

Ten verses were composed by Sri Adi Sankaracharya showing his gratitude to Adi Guru Dakshinamurti for giving him knowledge about the self.

The study of this strotram is said to be equivalent to prasthanatrayam: Upanishads, Brahma sutras and Bhagavad Gita.

The following is the invocation verse followed by  the Dakshinamurti Strotram.

Brahma Tattvam is imparted through silence

मौनव्याख्या प्रकटित परब्रह्मतत्त्वं युवानं
वर्षिष्ठांते वसद् ऋषिगणैः आवृतं ब्रह्मनिष्ठैः ।
आचार्येन्द्रं करकलित चिन्मुद्रमानंदमूर्तिं
स्वात्मारामं मुदितवदनं दक्षिणामूर्तिमीडे ॥0॥

మౌన వ్యాఖ్యా ప్రకటిత పర బ్రహ్మతత్త్వం యువానం
వర్షిష్ఠాంతే  వసద్  ఋషి  గణైరావృతం  బ్రహ్మనిష్ఠైః | 
ఆచార్యేంద్రం కర కలిత చిన్ముద్రమానందమూర్తిం 
స్వాత్మారామం ముదిత వదనం దక్షిణామూర్తి మీడె ||0||

mauna -Vyaakhyaa prakaTita para -brahma -tattvam yuvaanam
VarshishThaantE Vasad RshigaNairaavRutam brahma -nishThai@h |
aachaaryEndram kara -kalita chin mudramaananda -muurtim
Svaatmaaraamam mudita Vadanam dakshiNaamuurti -miiDe ||0||

 The ever youthful ( no ageing and fully optimistic nature) Guru who is able to convey the Brahma Tattva through silence. Brahma Tattva is the Supreme Reality-the knowledge which is free from limitations of time, place (spatial context) and property, which exists every where but never in the form of an entity or an object which has attributes or features and descriptions. It is beyond all these,

Who is surrounded by the age old Rishis who  follow all religious rules having an intense desire to learn something ,

The teacher of teachers ( it is the lord who initiated the teaching) who is ananda himself with all glow and radiance of  wisdom, with his hand gesturing chinmudra – index and thumb form a cycle and other three fingers put straight (as scholars say it signifies the identity of jivatma and paramatma),

One who revels within, with a smiling face, such a wonderful guru , I worship him- Lord Dakshina murti.

Knowing the real you!

विश्वं दर्पणदृश्यमाननगरीतुल्यं निजान्तर्गतं
पश्यन्नात्मनि मायया बहिरिवोद्भूतं यथा निद्रया ।
यः साक्षात्कुरुते प्रबोधसमये स्वात्मानमेवाद्वयं
तस्मै श्रीगुरुमूर्तये नम इदं श्रीदक्षिणामूर्तये ॥१॥

విశ్వందర్పణ దృశ్యమాన నగరీ తుల్యం నిజాంతర్గతం
పశ్యన్నాత్మని మాయయా బహిరివోద్భూతం యథానిద్రయా |
యస్సాక్షాత్కురుతే ప్రభోధసమయే స్వాత్మానమేవాద్వయం
తస్మై శ్రీగురుమూర్తయే నమ ఇదం శ్రీ దక్షిణామూర్తయే || 1 ||

ViSvamdarpaNa -drRSyamaana -nagarii-tulyam nijAntargatam
paSyannaatmaani maayayaa bahirivOdbhuutam yathaa nidrayaa |
yassaakshaatkurutea prabhodha-samaye svaatmaanam -Evaadvayam
tasmai Srii-guru-muurtayea nama idam Srii-dakshiNaamuurtayea ||1||

According to Sankaracharya,  Self is revealed as the consciousness which makes the body and mind sentinent. The conciousness is the Atman. We are different from what we experience. Anatman is the world, Body and Mind. World is an object which is describable, Body is also an object which is describable and Mind is an object of experience that makes us feel its perception and can be described,  so they are all not ‘I’ or the Atman. This is Advaita.

Sankaracharya uses two examples:

  • Darpana Nagari Drishtanta and Swapna Nagari Drushtanta

Darpana means reflection like the one seen in a mirror. If that ‘I’ of you is able to show you the object of this world (Nagari) – a reflection of what is outside, that means you are not part of that world or part of the image as you are able to see that image as a third entity! In that case we have three entities here: the object (world) you are trying to see, the object (the reflection image of the world – Nija Antargata) you are seeing and the object (the seer-or yourself or the ‘I’). There is something beyond all these, that something is helping you do all the these three. The chaitanya or that energy or the reality that which is not describable and all the above three are not possible without this.

Like an illusion is felt , an image seen during the dream (Swapna) when asleep, and image disappears once you are awake

The Guru teaches the real nature of you, the Atman, the single Entity ‘I’ -the Advayam, the mother Object, which encompasses all other objects.

My salutations to such a Gurumurti who is embodied by Sri  Dakshinamurti.

Universe is a manifestation of Brahman

बीजस्याऽन्तरिवाङ्कुरो जगदिदं प्राङ्गनिर्विकल्पं पुनः
मायाकल्पितदेशकालकलना वैचित्र्यचित्रीकृतम् ।
मायावीव विजृम्भयत्यपि महायोगीव यः स्वेच्छया
तस्मै श्रीगुरुमूर्तये नम इदं श्रीदक्षिणामूर्तये ॥२॥

బీజస్యాంతరి వాఙ్కురో జగదితం ప్రాంఙ నిర్వికల్పం పునః 
మాయకల్పిత దేశకాలకలనా వైచిత్ర్యచిత్రీకృతం | 
మాయావీవ విజృంభయత్యపి మహయోగీవ యః స్వేచ్ఛయా 
తస్మై శ్రీగురుమూర్తయే నమ ఇదం శ్రీదక్షిణామూర్తయే  || 2 ||

beejasyaamtari vaa~mkurO jagaditam praaMnga nirvikalpam puna@h 
maayakalpita deaSakaalakalanaa vaichitryachitreekRtaM | 
maayaaveeva vijRmbhayatyapi mahayoegeeva y@h sveachChayaa 
tasmai Sriigurumuurtayea nama idam SriidakshiNaamuurtayea  ||2||

Like the seed (Beeja) unmanifested and looked still before  the sprout from it has manifested into tree in the future dimensions of substance, space and time (both by maya),

the universe is unrolled by Him and is projected like an object / world  with more and more varieties of pictures created and overlaid  due to maya with substance, space and time dimensions, of course from Brahman again and again in a cycle -punah (karma-srushti-karma). Maya is inherent in Brahman.

Like a magician (mayavi), the Maha Yogi can spread this projection at his will,

My salutations to such a Gurumurti who is embodied by Sri  Dakshinamurti.

In a way Sankaracharya emphasises the significance of thought and how powerful sankalpa-the will and manifestations of the thought can be.

The pure existence-Satt-the truth-tat and pure consciousness-chit-tvam are one and the same

यस्यैव स्फुरणं सदात्मकमसत्कल्पार्थकं भासते
साक्षात्तत्त्वमसीति वेदवचसा यो बोधयत्याश्रितान् ।
यत्साक्षात्करणाद्भवेन्न पुनरावृत्तिर्भवाम्भोनिधौ
तस्मै श्रीगुरुमूर्तये नम इदं श्रीदक्षिणामूर्तये ॥३॥

యస్యైవ స్ఫురణం సదాత్మకమసత్కల్పార్థకం భాసతే 
సాక్షాత్తత్వమసీతి వేదవచసా యో బొధయత్యాశ్రితాన్ | 
యత్సాక్షాత్కరణాద్భవేన్న పునరావృత్తిర్భవాంభోనిధౌ 
తస్మై శ్రీ-గురు-మూర్తయే నమ ఇదం శ్రీ-దక్షిణామూర్తయే  || 3 ||

yasyaiva sphuraNam sadaatmakamasatkalpaarthakam bhaasatE 
saakshaattatvamaseeti veadavachasaa yO bodhayatyaaSritaan^ | 
yatsaakshaatkaraNaadbhaveanna punaraavRttirbhavaambhOnidhau 
tasmai Srii-guru-muurtayea nama idam Srii-dakshiNaamuurtayea  ||3||

He, on whose ignition (sphuraN) causes the light which shows the universe to be real,

the Maha Vakya- Tat Tvam Asit, as told in the vedas is made known to the seekers, that, that is you (I)  is the truth

Punaravruti ( the cycle, begin-end-begin) is put to an end,

My salutations to such a Gurumurti who is embodied by Sri  Dakshinamurti.

That which illuminates is the Atma

नानाच्छिद्रघटोदरस्थितमहादीपप्रभा भास्वरं
ज्ञानं यस्य तु चक्षुरादिकरणद्वारा वहिः स्पन्दते ।
जानामीति तमेव भान्तमनुभात्येतत्समस्तं जगत्
तस्मै श्रीगुरुमूर्तये नम इदं श्रीदक्षिणामूर्तये ॥४॥

నానాచ్ఛిద్ర ఘటోదర స్థిత మహాదీపప్రభా భాస్వరం
ఙ్ఞానం యస్య తు చక్షురాదికరణ ద్వారా బహిః స్పందతే |
జానామీతి తమేవ భాంతమనుభాత్యేతత్సమస్తం జగత్
తస్మై శ్రీ గురుమూర్తయే నమ ఇదం శ్రీ దక్షిణామూర్తయే || 4 ||

naanaachChidra GaTOdara  sthita mahaadeepaprabhaa bhaasvaram  
jnAnam yasya tu chakshuraadikaraNa dvaaraa   bahi@h spandatea  |
jaanaameeti tameava   bhaantamanubhaatyeatatsamastam jagat 
tasmai Srii-guru-muurtayea nama idam Srii-dakshiNaamuurtayea ||4||

When a pot has a light inside and can spread it in several directions through the several holes on it,

Jnana (light) , from within is spread through the eyes  the world outside can be felt, the Jnana that initiates the senses to be functional,

He, through whose knowledge helps in realising who I am,

My salutations to him, the  Gurumurti who is embodied by Sri  Dakshinamurti.

Realisation is something to somebody

देहं प्राणमपीन्द्रियाण्यपि चलां बुद्धिं  शून्यं विदुः
स्त्रीबालान्धजडोपमास्त्वहमिति भ्रान्ता भृशं वादिनः ।
मायाशक्तिविलासकल्पितमहाव्यामोहसंहारिणे
तस्मै श्रीगुरुमूर्तये नम इदं श्रीदक्षिणामूर्तये ॥५॥

దేహం ప్రాణమపీంద్రియాణ్యపి చలాం బుద్ధిం చ శూన్యం విదుః
స్త్రీ బాలాంధ జడోపమాస్త్వహమితి భ్రాంతాభృశం వాదినః |
మాయాశక్తి విలాసకల్పిత మహావ్యామోహ సంహారిణే
తస్మై శ్రీ గురుమూర్తయే నమ ఇదం శ్రీ దక్షిణామూర్తయే || 5 ||

deaham praaNamapeendriyaaNyapi chalaam buddhim cha Sunyam vidu@h
stree baalandha jaDOpamaastvahamiti bhraantaabhRSam vaadina@h | 
maayaSakti vilaasakalpita mahaavyaamoha saMhaariNea 
tasmai Srii-guru-muurtayea nama idam Srii-dakshiNaamuurtayea ||5|| 

As the viduh (people who know) say with a wrong perception the body, life, senses, Mind, Intellect and sunya is the I,

their interpretation is worse than women??, children, blind and the ignorant,

He who destroys this vyamoha (the delusion) created due to Maya sakti,

My salutations to him, the  Gurumurti who is embodied by Sri  Dakshinamurti.

?? The interpretation ‘worse than women’ is explained as emotional dominance and a personality which overpowers intellectual faculty!

Being in deep sleep is not being in sunya sthiti (emptiness)-there is existence


राहुग्रस्तदिवाकरेन्दुसदृशो मायासमाच्छादनात्
सन्मात्रः करणोपसंहरणतो योऽभूत्सुषुप्तः पुमान् ।
प्रागस्वाप्समिति प्रबोधसमये यः प्रत्यभिज्ञायते
तस्मै श्रीगुरुमूर्तये नम इदं श्रीदक्षिणामूर्तये ॥६॥

రాహుగ్రస్తదివాకరేందుసదృశో మాయా సమాచ్ఛాదనాత్
సన్మాత్రః కరణోపసంహరణతో యోభూత్సుషుప్తః పుమాన్ |
ప్రాగస్వప్సమితి ప్రభొధసమయే యః ప్రత్యభిజ్ఞాయతే 
తస్మై శ్రీ గురుమూర్తయే నమ ఇదం శ్రీ దక్షిణామూర్తయే || 6 ||

raahugrasta divaakareandu sadRSo  maayaa  samaachChaa adanaat      
sanmaatra@h karaNOpa saMharaNatO yO [a]BhuutsuShupta@h pumaan |  
praagasvapsamiti prabhodhasamayea y@h pratyabhijnaayatea  
tasmai Srii-guru-muurtayea nama idam Srii-dakshiNaamuurtayea  ||6||

Like the Sun or the Moon during the eclipse, are veiled by Rahu graha, and still have their functionalities intact after,

In the sleep, like all the senses are withdrawn, as though existence is veiled by maya, existence prevails during the state, and

after awakening, the one who remembers he slept well, One who awakens the consciousness of the self,

My salutations to him, the  Gurumurti who is embodied by Sri  Dakshinamurti.

Sankaracharya projects that though in sleep state, no transactions are done, yet there is pure existence. It is just a transition from jagrut avasta (state) to  sushupti avasta (state). In sushupti  (deep sleep) state all the instruments -sense organs, body and life are withdrawn. I Swapna or jagrat states, these instruments are functional along with maya which is active then. These are all the states of the body, and there is existence all through these states.

Experiencing the Self

बाल्यादिष्वपि जाग्रदादिषु तथा सर्वास्ववस्थास्वपि
व्यावृत्तास्वनुवर्तमानमहमित्यन्तः स्फुरन्तं सदा ।
स्वात्मानं प्रकटीकरोति भजतां यो मुद्रयाभद्रया
तस्मै श्रीगुरुमूर्तये नम इदं श्रीदक्षिणामूर्तये ॥७॥

బాల్యాదిష్వపి జాగ్రదాదిషు తథా సర్వాస్వవస్థాస్వపి
వ్యావృత్తా స్వను వర్తమాన మహమిత్యంతః స్ఫురంతం సదా |
స్వాత్మానం ప్రకటీకరోతి భజతాం యో ముద్రయా భద్రయా
తస్మై శ్రీ గురుమూర్తయే నమ ఇదం శ్రీ దక్షిణామూర్తయే || 7 ||


baalyaadishvapi jaagradaadishu tathaa sarvaasvavasthaasvapi  
vyaavRttaa svanu vartamaana mahamityant@h sphurantam sadaa |
svaatmaanam prakaTeekarOti bhajataam yO mudrayaa bhadrayaa 
tasmai Srii-guru-muurtayea nama idam Srii-dakshiNaamuurtayea  ||7||

The one who is beyond changes of ages like child hood , youth and old age, during different states like being awake or in dream,

the one who is aware of his ‘I’ during the present  and all other times,

with the sacred chinmudra He awakens the existence of the Atman, and this knowledge to the one who seeks it,

My salutations to him, the  Gurumurti who is embodied by Sri  Dakshinamurti.

Ego distances one from the truth – Atman

विश्वं पश्यति कार्यकारणतया स्वस्वामिसम्बन्धतः
शिष्याचार्यतया तथैव पितृपुत्राद्यात्मना भेदतः ।
स्वप्ने जाग्रति वा  एष पुरुषो मायापरिभ्रामितः
तस्मै श्रीगुरुमूर्तये नम इदं श्रीदक्षिणामूर्तये ॥८॥

విశ్వం పశ్యతి కార్యకారణతయా స్వస్వామిసంబంధతః
శిష్యచార్యతయా తథైవ పితృ పుత్రాద్యాత్మనా భేదతః |
స్వప్నే జాగ్రతి వా య ఏష పురుషో మాయా పరిభ్రామితః
తస్మై శ్రీ గురుమూర్తయే నమ ఇదం శ్రీ దక్షిణామూర్తయే || 8 ||

viSvam paSyati kaaryakaaraNatayaa svasvaamisambandhat@h  
Sishyachaaryatayaa tathaiva pitR putraadyaatmanaa bheadat@h  |
svapnea jaagrati vaa ya Esha purushO mayaa paribhraamit@h 
tasmai Srii-guru-muurtayea nama idam Srii-dakshiNaamuurtayea  ||8||

The one who enables the self to see / experience cause and effect (karya-karana) , owner and ownership (sva-sambandhata)  forms through Maya in the world,

the distinction of disciple, acharya and  father, son etc of within Atman,

In the dream or wake up states,  the Purusha present is influenced due to the the maya’s delusion,

My salutations to him, the  Gurumurti who is embodied by Sri  Dakshinamurti.

There exists nothing those who reflect on Him

भूरम्भांस्यनलोऽनिलोऽम्बरमहर्नाथो हिमांशु पुमान्
इत्याभाति चराचरात्मकमिदं यस्यैव मूर्त्यष्टकम्
नान्यत् किञ्चन विद्यते विमृशतां यस्मात्परस्माद्विभोः
तस्मै श्रीगुरुमूर्तये नम इदं श्रीदक्षिणामूर्तये ॥९॥

భూరంభాంస్యనలోనిలోంబర మహర్నాథో హిమాంశుః పుమాన్
ఇత్యాభాతి చరాచరాత్మకమిదం యస్యైవ మూర్త్యష్టకమ్ |
నాన్యత్కించన విద్యతే విమృశతాం యస్మాత్పరస్మాద్విభో
తస్మై గురుమూర్తయే నమ ఇదం శ్రీ దక్షిణామూర్తయే || 9 ||

BhurambhaamsyanalO [a] nilO [a]Mbara maharnaathO himaaMSu@h pumaan    
ityaabhaati charaacharaatmakamidam yasyaiva  muurtyashTakam  |  
naanyatkinchana vidyatea vimRSataam yasmaatparasmaadvibhO
tasmai Srii-guru-muurtayea nama idam Srii-dakshiNaamuurtayea  ||9||

[Eight fold forms] Earth (Bhuh), Water (ambhasya), Fire (analah), Air (anilah), Space(ambara), Sun (aharanatha-one who radiates), Moon (himansuh) and Jiva (puman: purusha) ,

These all are Atman’s eight manifestations ( muurtyashTakam)  shining in moving  and non- moving (charachara)forms in universe,

There exist nothing other than Him, All that exists is Brahman,

My salutations to him, the  Gurumurti who is embodied by Sri  Dakshinamurti.

This sloka is special as it projects Him as the one with several forms. The above slokas were discussing his formlessness.

The Benefit-phala sruti

सर्वात्मत्वमिति स्फुटीकृतमिदं यस्मादमुष्मिन् स्तवे
तेनास्य श्रवणात्तदर्थमननाद्ध्यानाच्च संकीर्तनात् ।
सर्वात्मत्वमहाविभूतिसहितं स्यादीश्वरत्वं स्वतः
सिद्ध्येत्तत्पुनरष्टधा परिणतं चैश्वर्यमव्याहतम् ॥१०॥

సర్వాత్మత్వమితి స్ఫుటీకృతమిదం యస్మాదముష్మిన్ స్తవే
తేనాస్వ శ్రవణాత్తదర్థ మననాద్ధ్యానాచ్చ సంకీర్తనాత్ |
సర్వాత్మత్వమహావిభూతి సహితం స్యాదీశ్వరత్వం స్వతః
సిద్ధ్యేత్తత్పునరష్టధా పరిణతం చైశ్వర్య మవ్యాహతమ్ || 10 ||

sarvaatmatvamiti sphuTeekRtamidam yasmaadamushmin stavea 
teanaasva SravaNaattadartha mananaaddhyaanaaccha sMkeertanaat |
sarvaatmatvamahaavibhuti sahitam syaadeeSvaratvam svat@h 
siddhyeattatpunarashTadhaa pariNatam chaiSvarya mavyaahataM ||10||

The tatva of Atman is described here clearly,

By sravana (listening or studying ) to the meaning, manana (reciting or reflecting what is studied), dhyaana (meditating or assimilating), sankeertana (glorifying),

one can realize the oneness with Atman, the Divine essence with the profound  knowledge,

and attain the eightfold manifestations of Siddhis (Godhood) while experiencing the bliss, gain extra ordinary powers rather…

There are several good books and commentaries written on Sri Sankaracharya’s work -Dakshinamurti Strotram: Manasollasa by Sureshvaracharya and Tattva Sudha by Svayam Prakasa and Ramatirtha [1].

Resources:

  1. Dakshinamurti Strotram – Govt Library 
  2. www.vignanam.org
  3.  Lekhini.org is used for sanskrit to english transliteration of the verses
  4.  Dakshinamurti – A silent Teacher: A compilation of Lectures of Swami Paramarthananda by R. B Atreya
  5. For slokas in sanskrit: https://sanskritdocuments.org/doc_shiva/dakshina.html?lang=sa